İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (İHEB), 10 Aralık 1948 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edilmiştir. Bu evrensel bildiri, insan haklarını koruma ve geliştirme konusunda uluslararası bir standart belirleyerek her bireyin sahip olduğu temel hakları güvence altına alır. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, bireylerin özgür ve eşit doğduğu, onur ve haklarının korunması gerektiği fikri üzerine inşa edilmiştir. Küresel çapta kabul gören bu belge, uluslararası insan hakları normlarını belirleyerek tüm devletler için rehber niteliği taşır.
Özgür ve Eşit Doğmak
Madde 1: Tüm insanlar eşit ve özgür doğar. İnsanlar, akıl ve vicdan sahibi olarak birbirlerine karşı kardeşlik ruhuyla davranmalıdır.
Ayrım Gözetmeksizin Haklardan Yararlanmak
Madde 2: Irk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal görüş veya başka herhangi bir ayrım gözetmeksizin herkes, bu Beyannamede belirtilen haklardan faydalanır. Hak eşitliği evrenseldir; bireylerin hakları politik veya hukuki statülerinden bağımsızdır.
Yaşam, Özgürlük ve Güvenlik Hakkı
Madde 3: Yaşamak, özgürlük ve güvenlik, her bireyin en temel hakkıdır. Bu haklar, insan varlığının temel yapı taşlarıdır ve ihlal edilmemesi esastır.
Kölelik ve İşkencenin Yasaklanması
Madde 4: Hiç kimse kölelik veya kulluk altında tutulamaz; köle ticareti her türlüsüyle yasaktır.
Madde 5: Hiçbir bireye işkence yapılamaz, insanlık dışı veya onur kırıcı ceza veya muamele uygulanamaz. İnsan onuruna saygı, her durumda korunması gereken bir ilkedir.
Hukuksal Kişilik ve Yasa Önünde Eşitlik Hakkı
Madde 6: Her insanın hukuksal kişiliğinin tanınması hakkı vardır.
Madde 7: Herkes yasa önünde eşit kabul edilir ve ayrımcılıktan korunur. Yasalar önünde eşitlik, insan haklarının temel ilkelerinden biridir.
Adil Yargılanma ve Masumiyet Karinesi
Madde 8: Bireyler, anayasal haklarının ihlal edilmesi durumunda mahkemelere başvurma hakkına sahiptir.
Madde 9: Hiç kimse keyfi tutuklanamaz, yakalanamaz veya sürgün edilemez.
Madde 10: Suçlama karşısında bağımsız ve tarafsız bir mahkemede adil yargılanma hakkı herkes için geçerlidir.
Madde 11: Suçla itham edilen bireyler, suçu ispatlanmadıkça masum sayılır.
Özel Hayatın Korunması ve Seyahat Özgürlüğü
Madde 12: Kimsenin özel hayatına, ailesine veya konutuna keyfi olarak müdahale edilemez. Herkesin özel yaşamı korunma altındadır.
Madde 13: Her birey, seyahat ve bulunduğu ülkede serbestçe ikamet etme hakkına sahiptir.
Sığınma, Yurttaşlık ve Evlilik Hakkı
Madde 14: Zulme uğrayanların başka bir ülkeye sığınma hakkı vardır.
Madde 15: Herkesin bir yurttaşlık hakkı vardır; bu haktan keyfi olarak mahrum bırakılması mümkün değildir.
Madde 16: Yetişkin bireyler, ırk veya din gibi sınırlamalara tabi olmaksızın evlenme ve aile kurma hakkına sahiptir.
Mülkiyet, Düşünce ve İfade Özgürlüğü
Madde 17: Bireylerin mülkiyet hakkı korunmalıdır; bu hak keyfi olarak ihlal edilemez.
Madde 18: Herkesin düşünce, vicdan ve din özgürlüğü vardır.
Madde 19: İfade özgürlüğü tüm bireyler için tanınmıştır; herkes, düşüncelerini serbestçe ifade etme ve bilgiye erişme hakkına sahiptir.
Toplanma, Dernek Kurma ve Katılım Hakkı
Madde 20: Herkes, barışçıl toplanma ve dernek kurma hakkına sahiptir.
Madde 21: Bireylerin ülkelerinin yönetimine katılma hakkı vardır; demokratik katılım tüm toplumların temel yapı taşını oluşturur.
Sosyal Güvenlik ve Çalışma Hakkı
Madde 22: Sosyal güvenlik hakkı, bireylerin insan onuruna yakışır yaşam koşullarına erişimini sağlar.
Madde 23: Herkesin çalışma ve adil ücret hakkı vardır; ayrıca işsiz kalma durumunda korunma hakkına sahiptir.
Dinlenme, Yaşam Standardı ve Eğitim Hakkı
Madde 24: Bireylerin dinlenme, eğlenme ve makul çalışma saatlerine sahip olma hakkı vardır.
Madde 25: Herkes, sağlık ve refah içinde yaşam sürdürebilmek için uygun yaşam standartlarına sahip olmalıdır.
Madde 26: Eğitim hakkı, herkesin erişimine açık olmalıdır; ilköğretim ücretsiz ve zorunlu olmalıdır.
Kültürel Hayata Katılım ve Bilimsel Gelişmelerden Yararlanma Hakkı
Madde 27: Her birey, kültürel hayata katılma ve bilimsel gelişmelerden yararlanma hakkına sahiptir. Bu hak, kültürel zenginliği artırarak toplumsal uyumu destekler.
Düzen ve Topluma Karşı Sorumluluklar
Madde 28: Herkesin, bildirgede belirtilen hakların gerçekleştiği bir toplumsal ve uluslararası düzene hakkı vardır.
Madde 29: Bireylerin, haklarını kullanırken toplumdaki diğer insanların haklarına saygı göstermesi zorunludur; toplumsal sorumluluk bu bağlamda önemli bir ilkedir.
Hakların Kötüye Kullanımı Yasaktır
Madde 30: Beyannamede yer alan hiçbir hak, başka bireylerin veya toplumun insan haklarını ortadan kaldırmaya yönelik kullanılamaz.
Sonuç
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, insan haklarının korunması ve geliştirilmesi amacıyla hazırlanmış evrensel bir belgedir. Her bireyin onuruna, haklarına ve özgürlüklerine saygı gösterilmesini teşvik eden bu bildiri, insan hakları standartlarının temelini oluşturur.
