1951 Cenevre Sözleşmesi olarak bilinen Birleşmiş Milletler Mülteci Hakları Sözleşmesi, mülteci haklarını ve devletlerin sorumluluklarını belirleyen en önemli uluslararası belgedir. Bu sözleşme, savaş, zulüm veya diğer nedenlerle yerinden edilmiş milyonlarca insana uluslararası koruma sağlar ve temel ilkelerinden biri olan geri göndermeme (non-refoulement) ilkesi ile tanınır. Bu ilke, mültecilerin, hayatlarının veya özgürlüklerinin tehdit altında olduğu yerlere geri gönderilmesini yasaklar.
Tarihi ve Önemi
Birleşmiş Milletler Mülteci Hakları Sözleşmesi, İkinci Dünya Savaşı sonrası Avrupa’da statüsüz kalan yüz binlerce mültecinin korunması ihtiyacından doğmuştur. 1951 yılında imzalanan bu sözleşme, mülteci hukukunun temel taşlarından biri olarak kabul edilir ve diğer bölgesel sözleşmelere de örnek olmuştur. Geri göndermeme ilkesi, bugün uluslararası örf ve adet hukuku kapsamında evrensel bir norm olarak kabul edilmektedir.
Mülteci Tanımı
Mülteci olarak kabul edilmek için belirli kriterler gereklidir. 1951 Sözleşmesi’nin 1A(2) maddesine göre, bir bireyin mülteci sayılabilmesi için:
- Irkı, dini, milliyeti, belirli bir sosyal gruba üyeliği veya siyasi görüşleri nedeniyle zulüm göreceği korkusunu taşıması,
- Vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunması,
- Bu ülkenin korumasından yararlanamaması veya bu korumadan yararlanmak istememesi gerekmektedir.
Kimler Mülteci Sayılmaz?
Aşağıdaki gruplar, mülteci olarak kabul edilmez:
- Kötü ekonomik koşullar nedeniyle iş aramak için ülkesini terk edenler,
- Askerler ve silahlı muharipler,
- Doğal afetler sonucu yerinden olanlar,
- İklim değişikliği gibi çevresel sebeplerden ülkesini terk edenler (iklim mültecileri hukuki bir terim değildir).
Mülteci Statüsünün Sona Ermesi
Bir bireyin mülteci statüsü şu durumlarda sona erebilir:
- Kendi ülkesinin korumasından kendi rızası ile yararlanmak istemesi veya ülkesine geri dönmesi,
- Yeni bir vatandaşlık edinmesi ve bu ülkenin korumasından yararlanması,
- Zulüm korkusunun ortadan kalkması ve vatandaşı olduğu ülkenin korumasını kabul etmesi.
Mültecilerin Hakları
Birleşmiş Milletler Mülteci Hakları Sözleşmesi, mültecilerin temel haklarını güvence altına alır. Mültecilerin hakları arasında:
- Ayrımcılık görmeme,
- Din özgürlüğü,
- Mal ve mülk edinme hakkı,
- Dernek kurma hakkı,
- Çalışma hakkı,
- Eğitim hakkı,
- Sosyal yardım ve sosyal güvenlik,
- Serbest dolaşım ve yerleşme hakkı,
- Seyahat belgesi alma hakkı yer alır.
Devletlerin Yükümlülükleri
Devletler, mültecilerin korunmasında çeşitli yükümlülükler üstlenir:
- Yasa dışı giriş: Hayatları veya özgürlükleri tehlikede olan mültecilerin yasa dışı yollardan giriş yapması, yetkili makamlara başvurmaları halinde ceza ile sonuçlanmamalıdır.
- Sınır dışı edilme: Ülkede yasal olarak bulunan mülteciler, ancak ulusal güvenlik veya kamu düzeni sebepleriyle sınır dışı edilebilir.
- Geri göndermeme ilkesi: Hiçbir mülteci, hayatı veya özgürlüğü tehdit altında olduğu bir ülkeye zorla geri gönderilmemelidir.
Vatandaşlık ve Topluma Entegrasyon
Taraf devletler, mültecilerin uyum sağlamalarını ve vatandaşlığa geçiş sürecini kolaylaştırmakla yükümlüdür. Bu sürecin maliyetleri azaltılmalı ve mültecilere entegrasyon için destek sağlanmalıdır.
Bu sitede yayımlanan makaleler, sitemize ait olup izinsiz kullanılamaz, çoğaltılamaz, kaynak gösterilmeden yayımlanamaz. Ayrıca hukuki sorumluluk içermez, bu bilgileri kullanarak yapacağınız işlerden doğacak sonuçlardan sorumluluk kabul edilmemektedir. Hukuki mağduriyet yaşamamanız için bir hukuk bürosuna veya bizlere ulaşınız.
