21

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, temel hak ve özgürlüklerin korunmasını amaçlar. Protokollerle geliştirilen bu sözleşme, işkence yasağından yaşam hakkına kadar birçok konuyu kapsar. Bu makale, sözleşmenin hükümlerini, protokollerini ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin rolünü açıklar.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Protokolleri

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS), temel hak ve özgürlüklerin korunmasını amaçlayan kapsamlı bir belgedir. İnsan haklarının evrensel olarak tanınmasını ve uygulanmasını hedefler. Aşağıda sözleşmenin bazı temel maddeleri ve protokollerinin detayları yer almaktadır.

MADDE 1: İnsan Haklarına Saygı Yükümlülüğü

Yüksek Sözleşmeci Taraflar, kendi yetki alanları içindeki herkesin, bu Sözleşme’nin birinci bölümünde açıklanan hak ve özgürlüklerden yararlanmasını sağlarlar.

MADDE 2: Yaşam Hakkı

1. Herkesin yaşam hakkı yasayla korunur. Ölüm cezası, yasada belirtilen durumlarda ve mahkeme kararı ile infaz edilebilir.
2. Aşağıdaki durumlardan birinde güç kullanımı sonucunda ölüm meydana gelmişse, bu madde ihlal edilmiş sayılmaz:

• Bir kimsenin yasa dışı şiddete karşı korunması,
• Bir kişinin usulüne uygun olarak yakalanması veya kaçmasının önlenmesi,
• Ayaklanma veya isyanın yasaya uygun şekilde bastırılması.

MADDE 3: İşkence Yasağı

Hiç kimse işkenceye, insanlık dışı ya da aşağılayıcı muameleye tabi tutulamaz.

MADDE 4: Kölelik ve Zorla Çalıştırma Yasağı

1. Hiç kimse köle ya da kul durumunda tutulamaz.
2. Zorla çalıştırma yasağı, aşağıdaki durumlar hariçtir:

• Tutuklu kişinin olağan görevleri,
• Askeri nitelikli hizmet,
• Kamu yararına zorunlu hizmetler.

MADDE 5: Özgürlük ve Güvenlik Hakkı

1. Herkes özgürlük ve güvenlik hakkına sahiptir. Aşağıda belirtilen haller dışında ve yasaya uygun olmadan kimse özgürlüğünden yoksun bırakılamaz:
   • Mahkeme kararı sonrası yasaya uygun tutuklama,
   • Suç işlediğinden şüphelenilen kişilerin yakalanması,
   • Tutuklunun kaçmasını önlemek amacıyla tutuklama,
   • Bulaşıcı hastalıkların yayılmasını önlemek için kişiler hakkında alınan kararlar.
2. Yakalanan kişilere, yakalanma nedenleri ve yöneltilen suçlamalar en kısa sürede bildirilmelidir.
3. Tutuklanan herkes, derhal bir yargıç önüne çıkarılmalıdır. Makul bir süre içinde yargılanmalı ya da yargılama süresince serbest bırakılmalıdır.
4. Tutuklanan herkes, tutukluluğunun yasaya uygunluğu hakkında karar verilmesini isteyebilir.

MADDE 6: Adil Yargılanma Hakkı

1. Herkes, medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili uyuşmazlıklar ya da kendisine yöneltilen suçlamalar hakkında, bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından, kamuya açık ve makul bir süre içinde yargılanma hakkına sahiptir.
2. Suç ile itham edilen herkes, suçluluğu yasal olarak sabit oluncaya kadar masum sayılır.
3. Suçlanan herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir:
   • Kendisine yöneltilen suçlamalardan haberdar edilmek,
   • Savunmasını hazırlamak için gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olmak,
   • Seçtiği bir müdafinin yardımından yararlanmak,
   • İddia tanıklarını sorguya çekmek veya çektirmek,
   • Mahkemede kullanılan dili anlamadığı takdirde tercümandan yararlanmak.

MADDE 7: Kanunsuz Ceza Olmaz

1. Hiç kimse, işlendiği zaman suç olmayan bir eylem veya ihmalden dolayı suçlu bulunamaz. Aynı şekilde, suçun işlendiği sırada yürürlükte olan cezadan daha ağır bir ceza verilemez.
2. Bu madde, işlendiği zaman uygar uluslarca suç sayılan eylemler için geçerlidir.

MADDE 8: Özel ve Aile Hayatına Saygı Hakkı

1. Herkes, özel ve aile hayatına, konutuna ve yazışmasına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir.
2. Bu hakka, ulusal güvenlik, kamu güvenliği ve başkalarının haklarının korunması için yasayla belirlenen sınırlandırmalar dışında müdahale edilemez.

MADDE 9: Düşünce, Vicdan ve Din Özgürlüğü

1. Herkes, düşünce, vicdan ve din özgürlüğüne sahiptir; bu hak, din değiştirme özgürlüğünü ve ibadet hakkını da kapsar.
2. Bu özgürlük, sadece yasayla belirlenen sınırlamalara tabi tutulabilir. Sınırlamalar, kamu güvenliğinin korunması, başkalarının haklarının korunması gibi sebeplerle olabilir.

MADDE 10: İfade Özgürlüğü

1. Herkes, ifade özgürlüğü hakkına sahiptir. Bu hak, kanaat özgürlüğünü, haber ve görüş alma verme özgürlüğünü de içerir.
2. Bu özgürlüğün kullanımı, ulusal güvenliğin korunması, kamu düzeninin sağlanması, başkalarının haklarının korunması gibi amaçlarla yasayla sınırlanabilir.

MADDE 11: Toplantı ve Dernek Kurma Özgürlüğü

1. Herkes, barışçıl toplanma ve dernek kurma hakkına sahiptir. Bu hak, sendikalar kurma ve üye olma hakkını da içerir.
2. Bu haklar, ulusal güvenliğin, kamu güvenliğinin ve başkalarının haklarının korunması amacıyla yasayla belirlenmiş sınırlandırmalara tabi tutulabilir.

MADDE 12: Evlenme Hakkı

Evlenme çağına gelen her erkek ve kadın, bu hakkı kullanarak ulusal yasalarına uygun olarak evlenme ve aile kurma hakkına sahiptir.

MADDE 13: Etkili Başvuru Hakkı

Bu Sözleşme’de tanınan hakları ihlal edilen herkes, ulusal bir merci önünde etkili bir yola başvurma hakkına sahiptir. Bu hak, resmi bir hizmetin ifası için yapılan ihlalleri de kapsar.

MADDE 14: Ayrımcılık Yasağı

Bu Sözleşme’de tanınan hak ve özgürlüklerden yararlanma, cinsiyet, ırk, dil, din, siyasal kanaatler gibi hiçbir ayrımcılık gözetilmeksizin sağlanmalıdır.

MADDE 15: Olağanüstü Hallerde Yükümlülükleri Askıya Alma

1. Savaş veya ulusun varlığını tehdit eden durumlarda, devletler, Sözleşme’de öngörülen yükümlülüklere aykırı tedbirler alabilir. Ancak bu tedbirler, uluslararası hukukun diğer yükümlülükleriyle çelişmemelidir.
   2. madde (yaşam hakkı), 3. madde (işkence yasağı) ve 7. madde (kanunsuz ceza olmaz) gibi temel maddelere aykırı tedbirler alınamaz.

MADDE 16: Yabancıların Siyasal Etkinliklerinin Kısıtlanması

10, 11 ve 14. maddelerin hiçbir hükmü, yabancıların siyasal etkinliklerine kısıtlama getirilmesine engel teşkil etmez.

MADDE 17: Hakları Kötüye Kullanma Yasağı

Bu Sözleşme’deki hiçbir hüküm, hak ve özgürlüklerin yok edilmesini veya daha geniş ölçüde sınırlandırılmasını amaçlayan bir etkinliğe girişme hakkı vermez.

MADDE 18: Haklara Getirilecek Kısıtlamaların Sınırlanması

Sözleşme’de izin verilen kısıtlamalar, öngörüldükleri amaç dışında uygulanamaz.

BÖLÜM II: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi

MADDE 19: Mahkeme’nin Kuruluşu

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Sözleşme ve protokoller gereği taraf devletlerin taahhütlerine uyulmasını sağlamak için kurulmuştur.

MADDE 20: Yargıç Sayısı

Mahkeme, taraf devletlerin sayısına eşit sayıda yargıçtan oluşur.

MADDE 21: Görev İçin Aranan Koşullar

1. Yargıçlar, en üstün ahlaki vasıflara sahip olmalı ve hukuk alanında uzman olmalıdır.
2. Yargıçlar, Mahkeme’de görev yaptıkları süre boyunca tam gün çalışmalı ve bağımsız olmalıdır.

MADDE 22: Yargıçların Seçimi

Yargıçlar, her taraf devlet adına sunulan üç aday arasından, Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi tarafından seçilir.

MADDE 23: Görev Süreleri ve Görevden Alınma

1. Yargıçlar, 9 yıl süreyle seçilir ve tekrar seçilmezler.
2. Yargıçlar, göreve başladıktan sonra, görev süresi sona ermeden görevden alınamazlar.

MADDE 24: Yazı İşleri Müdürlüğü ve Raportörler

1. Mahkeme bünyesinde, görev ve işleyişi belirleyen bir yazı işleri müdürlüğü bulunur.
2. Tek yargıç düzeninde, Mahkeme’ye raportörler yardım eder.

MADDE 25: Mahkeme Genel Kurulu

Genel Kurul halinde toplanan Mahkeme:

• Başkan ve yardımcılarını seçer,
• Daireler oluşturur ve daire başkanlarını seçer,
• Mahkeme iç tüzüğünü kabul eder.

MADDE 26: Tek Yargıç, Komite, Daire ve Büyük Daire Heyetleri

1. Mahkeme, tek yargıç, üç yargıçlı komite, yedi yargıçlı daire ve onyedi yargıçlı Büyük Daire olarak toplanabilir.
2. Mahkeme Genel Kurulu, belirli bir süre için komiteleri kurabilir.
3. Tek yargıç, kendi devletine karşı yapılan başvuruları inceleyemez.

MADDE 27: Tek Yargıcın Yetkileri

1. Tek yargıç, bir başvurunun kabul edilemez olduğuna karar verebilir. Bu karar kesindir.
2. Eğer başvuru ek inceleme gerektiriyorsa, tek yargıç bunu bir komite ya da daireye yönlendirir.

MADDE 28: Komitelerin Yetkileri

1. Komite, oy birliği ile, bireysel bir başvurunun kabul edilemez olduğuna ya da davanın esasına ilişkin karara verebilir.
2. Kabul edilebilirlik ve esas hakkında verilen karar kesindir.

MADDE 29: Dairelerin Kabul Edilebilirlik ve Esasa İlişkin Kararları

1. Tek yargıç veya komiteler tarafından karar verilmediği durumlarda, bir daire bireysel başvuruların kabul edilebilirliği ve esası hakkında karar verir.
2. Devlet başvuruları hakkında karar verme yetkisi dairelere aittir.

MADDE 30: Büyük Daire Lehine Dosyadan El Çekme

Daire, eğer dava ciddi bir yorum sorununa neden oluyorsa veya önceki kararlarla çelişiyorsa, dosyayı Büyük Daire’ye gönderebilir.

MADDE 31: Büyük Daire’nin Yetkileri

Büyük Daire, devlet başvuruları, bireysel başvurular ve Bakanlar Komitesi tarafından kendisine sunulan sorunlar hakkında karar verir.

MADDE 32: Mahkeme’nin Yargı Yetkisi

Mahkeme, Sözleşme ve protokollerinin yorumu ve uygulanmasına ilişkin tüm sorunlar hakkında yargı yetkisine sahiptir.

MADDE 33: Devletlerarası Başvurular

Taraf devletlerden biri, başka bir taraf devletin sözleşme hükümlerini ihlal ettiğini iddia ederse, Mahkeme’ye başvurabilir.

MADDE 34: Bireysel Başvurular

Her gerçek kişi, hükümet dışı kuruluş veya kişi grubu, Sözleşme’de tanınan haklarının ihlal edilmesi durumunda Mahkeme’ye başvurabilir.

MADDE 35: Kabul Edilebilirlik Koşulları

1. Mahkeme’ye başvurulabilmesi için, iç hukuk yollarının tüketilmesi ve kesin karar tarihinden itibaren dört ay içinde başvuru yapılması gerekir.
2. İsimsiz başvurular veya daha önce incelenmiş başvurular kabul edilmez.
3. Mahkeme, önemli bir zarar olmadığında veya bireysel başvuru hakkının kötüye kullanılması durumunda başvuruları reddedebilir.

MADDE 36: Üçüncü Taraf Sıfatıyla Davaya Katılma

1. Başvurucu konumundaki kişinin vatandaşı olan taraf devlet, davaya katılma ve yazılı görüş sunma hakkına sahiptir.
2. Mahkeme başkanı, adaletin gereği için ilgili tarafları yazılı görüş sunmaya davet edebilir.

MADDE 37: Kayıttan Düşürme

1. Mahkeme, başvurucunun davasını takip etme niyetinin olmaması veya ihtilafın çözülmesi durumunda, başvuruyu kayıttan düşürebilir.
2. Mahkeme, insan haklarına saygının gerekli olduğu hallerde incelemeye devam edebilir.

MADDE 38: Davanın Çekişmeli Yargı İlkesine Uygun Olarak İncelenmesi

Mahkeme, başvuruyu tarafların temsilcileri ile birlikte inceler. Gerekirse soruşturma yapar ve taraf devletlerin gerekli kolaylıkları sağlamasını ister.

MADDE 39: Dostane Çözüm

1. Mahkeme, her aşamada, davanın dostane çözüm yoluyla sonuçlanmasını sağlamak için taraflara yardımcı olabilir.
2. Dostane çözüm durumunda Mahkeme, çözümün özetini kararla bildirir ve başvuruyu kayıttan düşürür.

MADDE 40: Duruşmanın Kamuya Açıklığı ve Belgelere Erişim

1. Duruşmalar, istisnai durumlar dışında, kamuya açıktır.
2. Mahkeme Başkanı aksi kararı vermedikçe, Yazı İşleri Müdürlüğü’ne sunulan belgeler kamuya açıktır.

MADDE 41: Adil Tazmin

Mahkeme, Sözleşme ve protokollerinin ihlal edildiğine karar verirse ve ilgili devlet iç hukuku bu ihlalin sonuçlarını ortadan kaldıramıyorsa, zarar gören taraf lehine adil tazmin verilmesine hükmeder.

MADDE 42: Daire Kararları

Dairelerin kararları, 44. maddenin 2. fıkrasına uygun olarak kesinleşir.

MADDE 43: Büyük Daire’ye Gönderme

1. Bir daire kararının verildiği tarihten itibaren üç ay içinde, dava taraflarından her biri, davanın Büyük Daire’ye gönderilmesini isteyebilir.
2. Büyük Daire bünyesinde beş yargıçtan oluşan bir kurul, eğer davada Sözleşme ve protokollerinin yorumu ya da uygulanmasına ilişkin ciddi bir sorun varsa, istemi kabul eder.
3. Kurul istemi kabul ederse, Büyük Daire davayı karara bağlar.

MADDE 44: Kesin Kararlar

1. Büyük Daire’nin kararı kesindir.
2. Bir dairenin kararı, taraflar davanın Büyük Daire’ye gönderilmesini istemediklerinde veya üç ay içinde istem yapılmadığında kesinleşir.
3. Kesin kararlar yayınlanır.

MADDE 45: Kararların Gerekçesi

1. Esasa ilişkin kararlar ile başvuruların kabul edilebilirliğine veya edilemezliğine ilişkin kararlar gerekçelidir.
2. Esasa ilişkin kararda tüm yargıçlar oybirliği ile aynı kanaati taşımıyorsa, her yargıç ayrık görüşünü belirtme hakkına sahiptir.

MADDE 46: Kararların Bağlayıcılığı ve İnfazı

1. Taraf devletler, Mahkeme’nin kesinleşmiş kararlarına uymayı taahhüt ederler.
2. Kesinleşen kararın infazı, Bakanlar Komitesi tarafından denetlenir.
3. Bakanlar Komitesi, bir kararın yorumunda zorluk olması durumunda, Mahkeme’ye başvurabilir.

MADDE 47: Danışma Görüşleri

1. Mahkeme, Bakanlar Komitesi’nin istemi üzerine, Sözleşme ve protokollerinin yorumu ile ilgili hukuki meseleler hakkında danışma görüşleri verebilir.
2. Bu görüşler, Sözleşme’nin birinci bölümünde ve protokollerinde belirlenen hakların içeriği ile ilgili olamaz.

MADDE 48: Mahkeme’nin Danışma Görüşü Verme Yetkisi

Mahkeme, Bakanlar Komitesi’nden gelen danışma görüşü isteminin yetki alanına girip girmediğine karar verir.

MADDE 49: Danışma Görüşlerinin Gerekçesi

1. Mahkeme’nin verdiği görüş gerekçelidir.
2. Görüş içeriği oybirliği ile yargıçların kanaatini yansıtmıyorsa, her yargıç kendi ayrık görüşünü belirtme hakkına sahiptir.

MADDE 50: Mahkeme’nin Giderleri

Mahkeme’nin işleyiş giderleri, Avrupa Konseyi tarafından karşılanır.

MADDE 51: Yargıçların Ayrıcalık ve Dokunulmazlıkları

Yargıçlar, görevlerinin ifasında Avrupa Konseyi Statüsü’nün 40. maddesinde öngörülen ayrıcalık ve dokunulmazlıklardan yararlanır.

BÖLÜM III: Çeşitli Hükümler

MADDE 52: Genel Sekreter Tarafından Yapılan İncelemeler

Her taraf devlet, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’nin talebi üzerine, Sözleşme’nin hükümlerinin kendi iç hukukunda etkili uygulanmasına dair gerekli açıklamaları sunar.

MADDE 53: Tanınmış İnsan Haklarının Korunması

Bu Sözleşme, taraf devletlerin yasalarına ve taraf oldukları başka anlaşmalarla tanınmış insan haklarını sınırlandıramaz.

MADDE 54: Bakanlar Komitesi’nin Yetkileri

Bu Sözleşme’nin hiçbir hükmü, Avrupa Konseyi Statüsü’nün Bakanlar Komitesi’ne tanıdığı yetkileri ihlal etmez.

MADDE 55: Diğer Çözüm Yollarına Başvurmama

Taraf devletler, Sözleşme’nin uygulanmasından doğan anlaşmazlıkları başka yollarla çözmekten karşılıklı olarak vazgeçerler.

MADDE 56: Ülkesel Uygulama

1. Her devlet, Sözleşme’nin uluslararası ilişkilerini yürüttüğü tüm topraklarda uygulanacağını beyan edebilir.
2. Sözleşme, beyan edilen topraklarda Genel Sekreter’in bildirimi almasından otuz gün sonra uygulanır.
3. Bu maddenin 1. fıkrası uyarınca yapılan beyanlar, Sözleşme’nin 56. maddesinin 1. fıkrasına uygun kabul edilir.

MADDE 57: Çekinceler

1. Sözleşme’nin imzası veya onaylaması sırasında, her devlet belirli bir hüküm hakkında çekince koyabilir. Ancak bu madde, genel nitelikte çekincelere izin vermez.
2. Çekinceler, kısa bir açıklama içerir.

MADDE 58: Feshi İhbar

1. Bir taraf devlet, bu Sözleşme’yi taraf olduğu tarihten itibaren beş yıl geçtikten sonra ve Genel Sekreter’e altı ay önceden ihbar ederek feshedebilir.
2. Bu fesih, feshin etki doğurduğu tarihten önceki ihlal durumları için taraf devletin yükümlülüklerinden kurtulmasına neden olmaz.

MADDE 59: İmza ve Onay

1. Bu Sözleşme, Avrupa Konseyi üyelerinin imzasına açıktır ve onaylanacaktır. Onaylama belgeleri Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne verilecektir.
2. Avrupa Birliği, bu Sözleşme’ye katılabilir.
3. Sözleşme, on onaylama belgesinin verilmesinden sonra yürürlüğe girecektir.
4. Daha sonra onaylayan imzacı devletler bakımından, Sözleşme onaylama belgesinin verilmesinden itibaren yürürlüğe girer.
5. Avrupa Konseyi Genel Sekreteri, Sözleşme’nin yürürlüğe girdiğini, Sözleşme’yi onaylayan taraf devletlerin isimlerini ve verilen onay belgelerini tüm üyelere bildirecektir.

Ek Protokol: İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşme’ye Ek Protokol Paris, 20.III.1952

MADDE 1: Mülkiyetin Korunması

Her gerçek ve tüzel kişinin mal ve mülk dokunulmazlığına saygı gösterilmesi hakkı vardır. Bir kişi, kamu yararı sebebiyle ve yasada öngörülen koşullara uygun olarak mal ve mülkünden yoksun bırakılabilir.

MADDE 2: Eğitim Hakkı

Hiç kimse, eğitim hakkından yoksun bırakılamaz. Devlet, eğitim alanında ana ve babanın dini ve felsefi inançlarına saygı gösterir.

MADDE 3: Serbest Seçim Hakkı

Taraf devletler, yasama organının seçilmesinde halkın kanaatlerini özgürce açıklayabileceği şartlarda, makul aralıklarla ve gizli oyla seçimler yapmayı taahhüt eder.

MADDE 4: Ülkesel Uygulama

Her taraf devlet, bu Protokol’ün uygulanacağı toprakları beyan edebilir ve zamanla bu beyanı değiştirebilir.

MADDE 5: Sözleşme ile Bağlantı

Taraf devletler, bu Protokol’ün 1, 2, 3 ve 4. maddelerini Sözleşme’ye ek maddeler olarak kabul ederler. Sözleşme’nin tüm hükümleri buna göre uygulanır.

MADDE 6: İmza ve Onay

Bu Protokol, Sözleşme’yi imza eden Avrupa Konseyi üyelerinin imzasına açıktır. Protokol on onaylama belgesinin verilmesinden sonra yürürlüğe girer. Daha sonra onaylayan devletler için ise onay belgesinin verildiği tarihte yürürlüğe girer.

Ek Protokol No. 4: İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşme’ye Ek Protokol Strazburg, 16.IX.1963

MADDE 1: Borçtan Dolayı Özgürlüğünden Yoksun Bırakılma Yasağı

Hiç kimse, yalnızca akdi ilişkiden doğan bir yükümlülüğü yerine getirememiş olmasından dolayı özgürlüğünden yoksun bırakılamaz.

MADDE 2: Serbest Dolaşım Özgürlüğü

1. Herkes, bir devletin ülkesi içinde serbestçe dolaşma ve ikametgahını seçme hakkına sahiptir.
2. Herkes, kendi ülkesi de dahil, herhangi bir ülkeyi terk etmekte serbesttir.
3. Bu haklar, ulusal güvenlik, kamu düzeni, suç önlenmesi gibi sebeplerle sınırlanabilir.

MADDE 3: Vatandaşların Sınır Dışı Edilmeleri Yasağı

Hiç kimse, uyruğu olduğu devletin ülkesinden sınır dışı edilemez. Kendi ülkesine girme hakkından yoksun bırakılamaz.

MADDE 4: Yabancıların Toplu Sınır Dışı Edilmeleri Yasağı

Yabancıların toplu olarak sınır dışı edilmesi yasaktır.

MADDE 5: Ülkesel Uygulama

Her taraf devlet, Protokol’ün hangi topraklarda uygulanacağını ve bu uygulamanın kapsamını beyan eder. Beyan zamanla değiştirilebilir.

MADDE 6: Sözleşme ile Bağlantı

Taraf devletler, bu Protokol’ün 1’den 5’e kadar olan maddelerini Sözleşme’ye ek maddeler olarak kabul ederler. Sözleşme’nin bütün hükümleri buna göre uygulanır.

Ek Protokol No. 6: Ölüm Cezasının Kaldırılmasına Dair Protokol Strazburg, 28.IV.1983

MADDE 1: Ölüm Cezasının Kaldırılması

Ölüm cezası kaldırılmıştır. Hiç kimse, ölüm cezasına çarptırılamaz ve idam edilemez.

MADDE 2: Savaş Zamanında Ölüm Cezası

Bir devlet, savaş zamanı işlenen fiiller için ölüm cezasını yasalarında öngörebilir. Ancak bu ceza, yasada belirtilen hallerde uygulanabilir.

MADDE 3: Askıya Alma Yasağı

Sözleşme’nin 15. maddesine dayanarak bu Protokol’ün hükümleri askıya alınamaz.

MADDE 4: Çekince Koyma Yasağı

Sözleşme’nin 57. maddesine dayanarak bu Protokol’e çekince konulamaz.

MADDE 5: Ülkesel Uygulama

1. Her devlet, imza sırasında veya onaylama, kabul ya da uygun bulma belgesi verirken bu Protokol’ün uygulanacağı toprakları belirleyebilir.
2. Her devlet, daha sonra herhangi bir zamanda, belirttiği diğer ülkelerde bu Protokol’ün uygulanmasını sağlayabilir.
3. Önceki fıkralar uyarınca yapılan her bildirim, Genel Sekreter’e gönderilecek bir ihbarla, belirtilen ülkeye ilişkin olarak geri çekilebilir veya değiştirilebilir. Geri çekme, ihbarın Genel Sekreter tarafından teslim alınışından sonra üç aylık bir süreyi izleyen ayın birinci günü yürürlüğe girer.

MADDE 6: Sözleşme ile Bağlantı

Taraf devletler bu Protokol’ün 1’den 5’e kadar olan maddelerini Sözleşme’ye ek maddeler olarak kabul ederler. Sözleşme’nin tüm hükümleri buna göre uygulanır.

MADDE 7: İmza ve Onay

Bu Protokol, Sözleşme’yi imzalayan Avrupa Konseyi üyesi devletlerin imzasına açıktır. Protokol, onaylama, kabul veya uygun bulma belgelerinin verilmesinden sonra yürürlüğe girer. Protokol’ün hükümleri, Protokol’ü onaylayan devletler açısından bağlayıcıdır.

MADDE 8: Yürürlüğe Giriş

1. Bu Protokol, beş Avrupa Konseyi üyesi devletin bağlayıcı olma rızalarını bildirdikleri tarihten üç ay sonra yürürlüğe girer.
2. Daha sonra bağlanma rızalarını bildiren üye devletler için Protokol, onaylama belgesinin verildiği tarihten itibaren üç aylık sürenin sonunda yürürlüğe girer.

MADDE 9: Saklama İşlevleri

Avrupa Konseyi Genel Sekreteri, Protokol’ün imza, onaylama ve diğer işlemlerini Konsey üyesi devletlere bildirir. Bu Protokol, Fransızca ve İngilizce olarak düzenlenmiş olup, her iki metin de eşit derecede geçerlidir.

---

Ek Protokol No. 7: İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşme’ye Ek Protokol Strazburg, 22.XI.1984

MADDE 1: Yabancıların Sınır Dışı Edilmelerine İlişkin Usuli Güvenceler

1. Bir devletin ülkesinde yasal olarak ikamet eden bir yabancı, yasaya uygun bir karar dışında sınır dışı edilemez. Bu durumda, kişi: a) Sınır dışı edilmesine karşı gerekçelerini öne sürebilir. b) Durumunu yeniden inceletebilir. c) Kendini yetkili bir merci önünde temsil ettirme hakkına sahiptir.
2. Kamu düzeni ya da ulusal güvenlik nedenleriyle sınır dışı edilecek yabancılar bu haklardan yararlanamayabilir.

MADDE 2: Cezai Konularda İki Dereceli Yargılanma Hakkı

1. Cezai suçtan mahkum edilen her kişi, hükmü daha yüksek bir mahkemeye inceletme hakkına sahiptir. Bu hakkın kullanılma gerekçeleri yasayla belirlenir.
2. Bu hak, bazı istisnalar dışında uygulanabilir. Beraat sonrası temyizde verilen mahkumiyet hallerinde de bu hak geçerlidir.

MADDE 3: Adli Hata Halinde Tazminat Hakkı

Bir kişinin, yeni deliller sonucunda kesin olarak yanlış adalet uygulamasıyla mahkum edildiği ortaya çıkarsa, ilgili devletin yasalarına göre tazminat hakkına sahiptir.

MADDE 4: Aynı Suçtan İki Kez Yargılanmama ve Cezalandırılmama Hakkı

1. Hiç kimse, kesin hükümle mahkum edildiği veya beraat ettiği bir suçtan dolayı yeniden yargılanamaz veya mahkum edilemez.
2. Bu hüküm, yeni delillerin ortaya çıkması halinde ilgili devletin yasalarına göre davanın yeniden açılmasına engel olmaz.

MADDE 5: Eşler Arasında Eşitlik

Eşler, evlilik süresince ve sona erdiğinde kendi aralarındaki ve çocuklarıyla olan medeni hak ve sorumluluklarda eşittir. Bu madde, çocukların yararına gereken tedbirlerin alınmasını engellemez.

MADDE 6: Ülkesel Uygulama

Her devlet, Protokol’ün uygulanacağı toprakları belirtir. Bu beyanlar zamanla değiştirilebilir ve genişletilebilir.

MADDE 7: Sözleşme ile Bağlantı

Taraf devletler, bu Protokol’ün 1’den 6’ya kadar olan maddelerini Sözleşme’ye ek maddeler olarak kabul ederler ve Sözleşme’nin tüm hükümleri buna göre uygulanır.

MADDE 8: İmza ve Onay

Bu Protokol, Sözleşme’yi imzalayan Avrupa Konseyi üyesi devletlerin imzasına açıktır ve onaylama, kabul ya da uygun bulma belgelerinin verilmesi ile yürürlüğe girer.

MADDE 9: Yürürlüğe Giriş

1. Bu Protokol, Avrupa Konseyi üyesi yedi devletin bağlanma rızalarını bildirdikleri tarihten iki ay sonra yürürlüğe girer.
2. Daha sonra bağlanan üye devletler için, Protokol onaylama belgesinin verildiği tarihten iki ay sonra yürürlüğe girer.

Ek Protokol No. 12: Ayrımcılığın Genel Olarak Yasaklanması Roma, 4.XI.2000

MADDE 1: Ayrımcılığın Genel Olarak Yasaklanması

1. Hukuken temin edilmiş tüm haklardan yararlanma, cinsiyet, ırk, renk, dil, din, siyasi veya diğer kanaatler, ulusal ve sosyal köken, ulusal bir azınlığa mensup olma, servet, doğum veya herhangi bir diğer statüye dayalı hiçbir ayrımcılık yapılmadan sağlanır.
2. Hiç kimse, hiçbir kamu makamı tarafından ayrımcılığa uğratılamaz.

MADDE 2: Ülkesel Uygulama

1. Her devlet, Protokol’ün uygulanacağı toprakları belirtir.
2. Daha sonra herhangi bir tarihte, Protokol’ün diğer topraklarda uygulanmasını genişletebilir.
3. Önceki fıkralar uyarınca yapılan her bildirim, Genel Sekreter’e gönderilecek bir ihbarla geri alınabilir veya değiştirilebilir. Geri çekme, ihbarın Genel Sekreter tarafından teslim alınışından sonra üç aylık bir süreyi izleyen ayın ilk günü yürürlüğe girer.
4. Bu bildirim, Sözleşme’nin 56. maddesinin 1. fıkrası uyarınca gerçekleştirilmiş sayılır.
5. Her devlet, sonradan her zaman, belirtilen ülkelerde her gerçek kişiden, sivil toplum kuruluşundan veya kişi grubundan Sözleşme’nin 34. maddesi uyarınca başvuruları alma yetkisini kabul ettiğini beyan edebilir.

MADDE 3: Sözleşme ile Bağlantı

Taraf devletler, bu Protokol’ün 1’den 2’ye kadar olan maddelerini Sözleşme’ye ek maddeler olarak kabul ederler ve Sözleşme’nin bütün hükümleri buna göre uygulanır.

MADDE 4: İmza ve Onay

Bu Protokol, Sözleşme’yi imzalayan Avrupa Konseyi üyesi devletlerin imzasına açıktır. Onaylama, kabul veya uygun bulma belgeleri Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne verilir.

MADDE 5: Yürürlüğe Giriş

1. Bu Protokol, on Avrupa Konseyi üyesi devletin bağlayıcı olması hususundaki rızalarını bildirdikleri tarihten üç ay sonra yürürlüğe girer.
2. Protokol’le bağlanma rızalarını daha sonra bildiren üye devletler için, onay, kabul ya da uygun bulma belgesini teslim ettikleri tarihten üç ay sonra yürürlüğe girer.

MADDE 6: Saklama İşlevleri

Avrupa Konseyi Genel Sekreteri, Protokol’ün imza, onaylama ve diğer işlemlerini üye devletlere bildirir. Protokol, Fransızca ve İngilizce olarak düzenlenmiş olup, her iki metin de eşit derecede geçerlidir.

Ek Protokol No. 13: Ölüm Cezasının Her Durumda Kaldırılmasına Dair Protokol Vilnius, 3.V.2002

MADDE 1: Ölüm Cezasının Kaldırılması

Ölüm cezası kaldırılmıştır. Hiç kimse ölüm cezasına çarptırılamaz ve idam edilemez.

MADDE 2: Askıya Alma Yasağı

Sözleşme’nin 15. maddesine dayanılarak bu Protokol’ün hükümleri askıya alınamaz.

MADDE 3: Çekince Koyma Yasağı

Sözleşme’nin 57. maddesine dayanılarak bu Protokol’e çekince konulamaz.

MADDE 4: Ülkesel Uygulama

1. Her devlet, imza sırasında veya onaylama, kabul ya da uygun bulma belgesi verirken, bu Protokol’ün uygulanacağı ülkeyi veya ülkeleri belirleyebilir.
2. Daha sonra herhangi bir zamanda, belirteceği başka bir ülkenin bu Protokol’ün uygulanma kapsamına alınmasını beyan edebilir. Bu durumda, Protokol, bildirimin Genel Sekreter tarafından teslim alınışından sonra üç ay sonra yürürlüğe girer.

MADDE 5: Sözleşme ile Bağlantı

Taraf devletler, bu Protokol’ün 1’den 4’e kadar olan maddelerini Sözleşme’ye ek maddeler olarak kabul ederler ve Sözleşme’nin tüm hükümleri buna göre uygulanır.

MADDE 6: İmza ve Onay

Bu Protokol, Sözleşme’yi imzalayan Avrupa Konseyi üyesi devletlerin imzasına açıktır. Onaylama, kabul veya uygun bulma belgeleri Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne verilir.

MADDE 7: Yürürlüğe Giriş

1. Bu Protokol, on Avrupa Konseyi üyesi devletin bağlayıcı olması hususundaki rızalarını bildirdikleri tarihten üç ay sonra yürürlüğe girer.
2. Daha sonra bağlanan üye devletler için, onay, kabul ya da uygun bulma belgesini teslim ettikleri tarihten üç ay sonra yürürlüğe girer.

MADDE 8: Saklama İşlevleri

Avrupa Konseyi Genel Sekreteri, Protokol’ün imza, onaylama ve diğer işlemlerini üye devletlere bildirir. Protokol, Fransızca ve İngilizce olarak düzenlenmiş olup, her iki metin de eşit derecede geçerlidir.

---

Ek Protokol No. 16: İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşme’ye Ek Protokol Strazburg, 2.X.2013

MADDE 1: Danışma Görüşleri

1. En yüksek mahkemeler, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nden danışma görüşü isteyebilir.
2. Talepte bulunan mahkeme, yalnızca önündeki bir dava çerçevesinde danışma görüşü isteyebilir.
3. Görüş talebi gerekçelidir ve ilgili davanın hukuki ve olgusal arka planını içerir.

MADDE 2: Kabul ve Danışma Görüşü

1. Büyük Daire bünyesinde beş yargıçtan oluşan bir kurul, danışma görüşünün kabulü konusunda karar verir.
2. Talep kabul edildiğinde, danışma görüşü Büyük Daire tarafından verilir.
3. Talepte bulunan devletin seçilmiş yargıcı, kurula ve Büyük Daire’ye kendiliğinden dahildir.

MADDE 3: Yazılı Görüş Sunma ve Katılım

Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri ve talepte bulunan mahkemenin bağlı olduğu devlet, yazılı görüş sunma ve duruşmalara katılma hakkına sahiptir. Mahkeme Başkanı, gerektiğinde başka tarafları da davet edebilir.

MADDE 4: Danışma Görüşleri

1. Danışma görüşleri gerekçelidir.
2. Danışma görüşü oybirliği ile alınmamışsa, her yargıç kendi ayrık görüşünü belirtme hakkına sahiptir.
3. Danışma görüşleri, talepte bulunan mahkemeye ve bağlı olduğu devlete tebliğ edilir. Yayınlanır.

MADDE 5: Bağlayıcılık

Danışma görüşleri bağlayıcı değildir.

MADDE 6: Sözleşme ile Bağlantı

Taraf Devletler, bu Protokol’ün 1. Maddesi’nden 5. Maddesi’ne kadar olan hükümlerini Sözleşme’ye ek maddeler olarak kabul ederler ve Sözleşme’nin bütün hükümleri buna göre uygulanır.

MADDE 7: İmza ve Onay

1. Bu Protokol, Sözleşme’yi onaylamış olan Yüksek Sözleşmeci Tarafların imzasına açıktır. Taraflar, bu Protokol ile bağlanma rızasını şu şekillerde ifade edebilirler: a) Onaylama, kabul veya uygun bulmaya dair çekince koymaksızın imzalamak. b) Daha sonra onaylamak, kabul etmek veya uygun bulmak şartıyla imzalayarak, müteakiben onaylamak, kabul etmek veya uygun bulmak.
2. Onaylama, kabul veya uygun bulma belgeleri Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne teslim edilir.

MADDE 8: Yürürlüğe Giriş

1. Bu Protokol, Sözleşme’yi onaylamış olan on Yüksek Sözleşmeci Tarafın 7. madde hükümleri uyarınca Protokol ile bağlanma rızalarını beyan ettikleri tarihten üç aylık bir süreyi izleyen ayın birinci günü yürürlüğe girer.
2. Daha sonra bağlanma rızasını beyan eden Yüksek Sözleşmeci Taraflar için Protokol, 7. maddenin hükümleri uyarınca, bağlanma rızasının beyan edildiği tarihten üç aylık bir süreyi izleyen ayın birinci günü yürürlüğe girer.

MADDE 9: Çekince Koyma Yasağı

Sözleşme’nin 57. Maddesi’ne dayanılarak bu Protokol’ün hükümleriyle ilgili hiçbir çekince konulamaz.

MADDE 10: En Yüksek Mahkemeler

Her Yüksek Sözleşmeci Taraf, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne göndereceği bir bildirimle, bu Protokol’ün 1. maddesinin 1. paragrafı uyarınca hangi mahkemeleri seçeceğini belirtir. Bu bildirim, Protokol’ün imzalanması sırasında ya da onaylama, kabul veya uygun bulma belgesinin teslimi esnasında yapılabilir ve daha sonra değiştirilebilir.

MADDE 11: Saklama İşlevleri

Avrupa Konseyi Genel Sekreteri, Protokol’e ilişkin şu bilgileri Konsey üyesi devletlere ve diğer Yüksek Sözleşmeci Taraflara bildirir: a) Her imzalama; b) Her onaylama, kabul veya uygun bulma belgesinin teslimi; c) Protokol’ün 8. madde uyarınca her yürürlüğe giriş tarihi; d) 10. madde uyarınca yapılmış bildirimler; e) Protokol’e ilişkin diğer işlemler, ihbarlar veya bildirimler.

Bu Protokol, imza yetkisini haiz kişilerce imzalanmış olup, Avrupa Konseyi arşivlerinde saklanmak ve her iki metin de aynı derecede geçerli olmak üzere Fransızca ve İngilizce tek bir nüsha halinde 2 Ekim 2013 tarihinde Strazburg’da düzenlenmiştir. Avrupa Konseyi Genel Sekreteri, bu Protokol’ün tasdikli bir örneğini tüm Avrupa Konseyi üyesi devletlere ve diğer Yüksek Sözleşmeci Taraflara gönderir.

---

Uyarı

Bu sitede yayımlanan makaleler, sitemize ait olup izinsiz kullanılamaz, çoğaltılamaz, kaynak gösterilmeden yayımlanamaz. Ayrıca hukuki sorumluluk içermez, bu bilgileri kullanarak yapacağınız işlerden doğacak sonuçlardan sorumluluk kabul edilmemektedir. Hukuki mağduriyet yaşamamanız için bir hukuk bürosuna veya bizlere ulaşınız.